Συνέντευξη Αν. Υπουργού Μετανάστευσης και Ασύλου στο “Βήμα της Κυριακής” και τον Άγγελο Αθανασόπουλο.
Πώς απαντάτε στην κριτική, εσωτερική και εξωτερική, για υπερβολική σκλήρυνση της κυβερνητικής πολιτικής στο Μεταναστευτικό, ιδιαίτερα στο θέμα της αναστολής των αιτημάτων ασύλου;
«Στο εξωτερικό, τα μηνύματα από τους εταίρους μας σε όλα τα επίπεδα, συνοψίζονται στη φράση “σάς ευχαριστούμε που διαφυλάξατε τα ευρωπαϊκά σύνορα”. Στο εσωτερικό, όλες οι δημοσκοπήσεις καταδεικνύουν ότι η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών επικροτεί και στηρίζει την αποφασιστική στάση της κυβέρνησης απέναντι στην πρόκληση που αντιμετωπίζουμε. Το θέμα της χρονικά περιορισμένης, για maximum ένα μήνα, αναστολής των αιτημάτων ασύλου ήταν μια δύσκολη και ασυνήθιστη απόφαση, που κατέστη επιβεβλημένη λόγω της ασυνήθιστης και μεγάλης πρόκλησης που αντιμετωπίζουμε. Ας είμαστε ειλικρινείς. Δεν αντιμετωπίζουμε μια μεταναστευτική κρίση. Δεν αντιμετωπίζουμε μια αυθόρμητη μεταναστευτική μετακίνηση, αλλά μια καλά σχεδιασμένη και εκβιαστική χρήση απελπισμένων ανθρώπων για γεωπολιτικές επιδιώξεις. Μια κυνικά υπολογισμένη πολιτική “εθνικής-πληθυσμιακής μηχανικής”. Αυτό είναι που πρέπει να καταδικαστεί σε παγκόσμια κλίμακα. Όχι ένα έκτακτο και εξαιρετικό μέτρο αυτοπροστασίας μιας δημοκρατικής ευρωπαϊκής χώρας».
Ποιες είναι οι πιθανότητες δημιουργίας κλειστών δομών σε βραχονησίδες;
«Το θέμα των βραχονησίδων-κέντρων δεν είναι στα σχέδια της κυβέρνησης. Τώρα, όλη μας η προσοχή είναι στραμμένη στην προστασία των συνόρων, στην αποφόρτιση των νησιών μας, στις αποτελεσματικές επιστροφές και στα ασυνόδευτα παιδιά».
Πώς θα λειτουργήσει το νέο, ρηξικέλευθο οφείλει να ομολογήσει κανείς, μέτρο για τις εθελούσιες επιστροφές που εισηγηθήκατε στον Πρωθυπουργό και έγινε δεκτό από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή;
«Έχει μια απλή, και θέλω να ελπίζω αποτελεσματική, λογική. Δίνουμε μια ευκαιρία να επιστρέψουν εθελοντικά στις χώρες τους πολλοί άνθρωποι που σήμερα βρίσκονται στα νησιά, εγκλωβισμένοι σε αδιέξοδο. Ενισχύουμε, με ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, τα οικονομικά κίνητρα επιστροφής των πρώτων που θα δηλώσουν συμμετοχή στο πρόγραμμα. Το πρόγραμμα θα εφαρμοστεί αυστηρά για μία μόνον φορά και θα μπορεί να καλύψει έως 5.000 μετανάστες από εκείνους που βρίσκονται στα νησιά πριν την 1η Ιανουαρίου 2020. Το κίνητρο των 2.000 ευρώ θα είναι ισχυρό. Τονίζω ότι πρόκειται για ευρωπαϊκά κονδύλια. Δεν προέρχεται από τον κρατικό προϋπολογισμό. Δεν αγγίζουμε χρήματα φορολογουμένων. Θα είναι μια μεγάλη ανάσα για τα νησιά μας, χωρίς να επιβαρύνει την ενδοχώρα. Ευχαριστώ την Κομισιόν και τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης για την άψογη συνεργασία. Ιδιαίτερα όμως τον κ. Πρωθυπουργό για την ενθάρρυνση και τη στήριξή του». Αυτός ήταν που παρουσίασε την ιδέα στη γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ και στον αυστριακό καγκελάριο Σεμπάστιαν Κουρτς και άνοιξε τον δρόμο».
Με τα γεγονότα στον Έβρο έχει ανοίξει το θέμα της αναθεώρησης της κοινής Δήλωσης ΕΕ-Τουρκίας. Η Ελλάδα είναι έτοιμη για μια τέτοια συζήτηση;
«Όλοι οφείλουν να καταλάβουν ότι μετά τα γεγονότα στον Έβρο τίποτα δεν είναι όπως πριν. Η κοινή Δήλωση ΕΕ – Τουρκίας του 2016 δέχθηκε, τις τελευταίες ημέρες, θανάσιμο πλήγμα. Δεν πρέπει όμως να αφεθεί να υποκύψει στα θανάσιμα τραύματα που της επέφερε η εκβιαστική πολιτική της Άγκυρας. Η Δήλωση είναι το μόνο εργαλείο που ρυθμίζει τα των μεταναστευτικών ροών από την Τουρκία και για αυτό πρέπει να διασωθεί και να βελτιωθεί. Αυτό όμως μπορεί να γίνει μόνο όταν η Τουρκία θα έχει – με συγκεκριμένες ενέργειες – εκτονώσει την κατάσταση που δημιούργησε στον Έβρο. Οφείλει να οδηγήσει μακριά από την οριογραμμή εκείνους που σκόπιμα οδήγησε εκεί. Επίσης, πλήρης επιστροφή στην προηγούμενη κατάσταση, θα προϋπέθετε να δεχθεί η Τουρκία πίσω εκείνους που εξανάγκασε να παραβιάσουν τα ελληνικά και ευρωπαϊκά σύνορα».
Καταλαβαίνω ότι αυτές είναι οι προϋποθέσεις που θέτει η Αθήνα για τη «μετεξέλιξη» της Δήλωσης. Ποιες θα ήταν όμως οι αλλαγές που θα θέλατε να δείτε στο κείμενό της;
«Κύριε Αθανασόπουλε, τις προϋποθέσεις δεν τις θέτουμε εμείς. Τις θέτει η λογική. Με εκβιασμούς δεν μπορεί να υπάρξει πρόοδος – πόσο μάλλον που οι γείτονές μας αντί να χαμηλώσουν τους τόνους, τις τελευταίες ημέρες προσπαθούν να στρατιωτικοποιήσουν την ένταση. Ας μην έχουν όμως ψευδαισθήσεις. Θα αποτύχουν και πάλι. Τα σύνορα της Ελλάδας και της Ευρώπης θα μείνουν απαραβίαστα. Όσον αφορά τώρα στις πιθανές αλλαγές, αναφέρω ενδεικτικά τρεις. Πρώτον, οποιαδήποτε νέα ευρωπαϊκή χρηματοδότηση προς την Τουρκία θα πρέπει να συνδεθεί με την αποτελεσματικότητα της εκ μέρους της εφαρμογής της συμφωνίας. Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει περισσότερη οικονομική στήριξη για αποτελεσματικό έλεγχο των συνόρων της και λιγότερες μεταναστευτικές ροές, δηλαδή “more funding for less flows”. Δεύτερον, ο Frontex θα πρέπει να μπορεί, σε κοινές περιπολίες με τις αντίστοιχες τουρκικές αρχές, να επιτηρεί την κατάσταση σε ξηρά και θάλασσα, κατά μήκος των τουρκικών ακτών. Τρίτον, οι επιστροφές εισερχομένων στο ελληνικό έδαφος αλλοδαπών προς την Τουρκία θα πρέπει να γίνονται όχι μόνον από τα νησιά, αλλά επίσης από τον Έβρο και την ενδοχώρα. Άλλωστε, ο σημερινός γεωγραφικός περιορισμός, δεν προβλέπεται στο κείμενο της Κοινής Δήλωσης. Προέκυψε από ερμηνεία της, την οποία κάκιστα είχε δεχθεί η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ».
Ακούγεται ότι είναι θέμα χρόνου η κατάθεση των προτάσεων της Επιτροπής για ένα νέο Ευρωπαϊκό Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου. Είσαστε έτοιμοι για αυτήν τη διαπραγμάτευση που προβλέπεται μακρά και δύσκολη;
«Πράγματι, περιμένουμε αυτές τις προτάσεις γύρω στο Πάσχα. Και πράγματι, η διαπραγμάτευση θα είναι πολύπλοκη και δύσκολη. Είμαστε απολύτως έτοιμοι. Θα επιχειρηθεί να υπάρξει συμφωνία κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2020, επί γερμανικής Προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ. Η Ελλάδα συμμετέχει και θα συνεχίσει να συμμετέχει ενεργά σε αυτήν τη διαδικασία συνεργασίας, καταθέτοντας καλά επεξεργασμένες, εποικοδομητικές θέσεις και προτάσεις. Θα είναι πάντα στηριγμένες στη βάση δυο θεμελιωδών αρχών: πρώτον, του δίκαιου επιμερισμού της ευθύνης και, δεύτερον, της αποτελεσματικής και ουσιαστικής αλληλεγγύης. Μαζί με έναν ισχυρό μηχανισμό για επιστροφές σε τρίτες χώρες και για καταπολέμηση των δικτύων των διακινητών, θέματα για τα οποία έχουμε ήδη καταθέσει προτάσεις, οι δυο αρχές αυτές πρέπει να αποτελέσουν τον θεμέλιο λίθο κάθε συμφωνίας για τη μετανάστευση και το άσυλο στην Ευρώπη. Πρόκειται για μια συμφωνία που η Ευρώπη έχει περισσότερο από ποτέ ανάγκη. Για να μην ξαναβρεθούμε απροετοίμαστοι μπροστά σε μια μεταναστευτική κρίση. Για να αντιμετωπίσουμε από κοινού και αποτελεσματικά μια κοινή πρόκληση που ξεπερνά κατά πολύ τις δυνατότητες του κάθε κράτους-μέλους χωριστά. Το οφείλουμε στους λαούς μας. Το οφείλουμε στην Ευρώπη. Οφείλουμε να προστατεύσουμε τα σύνορα, την ασφάλεια, τη συνοχή και την ενότητά της. Σύμφωνα πάντα με τις αρχές μας. Με ανθρωπισμό, αλλά και αποφασιστικότητα».
Έχουμε συμμάχους σε αυτήν την προσπάθεια; Σας ρωτώ γιατί όλοι γνωρίζουμε την επίμονη άρνηση ορισμένων κρατών – μελών να δεχθούν κατανομή και μετεγκαταστάσεις μεταναστών στο έδαφός τους.
«Υπάρχουν τρεις διακριτές ομάδες χωρών: Οι “χώρες πρώτης γραμμής”, όπως η Ελλάδα, που θεωρούμε την αλληλεγγύη θεμελιώδη αρχή που υλοποιείται με υποχρεωτική και δίκαιη κατανομή του βάρους. Οι “χώρες μεταναστευτικού προορισμού”, παλαιά και ισχυρά μέλη της ευρωπαϊκής οικογένειας. Δέχονται την αλληλεγγύη, αλλά δεν αποδέχονται την εφαρμογή της στην πράξη, όπως την αντιλαμβάνονται τα κράτη -μέλη πρώτης γραμμής. Τέλος, οι “χώρες Βίζεγκραντ”, που είναι κάθετα αντίθετες στην ανακατανομή. Έχουμε λοιπόν μπροστά μας μια δύσκολη διαπραγμάτευση. Εμείς, ως Ελλάδα, συνδιαμορφώσαμε με τις άλλες τέσσερις χώρες πρώτης γραμμής, την Ισπανία, την Ιταλία, την Κύπρο και τη Μάλτα, μια κοινή θέση. Είχα την τιμή να μου ζητηθεί να την παρουσιάσω εκ μέρους των “5” στο προχθεσινό Συμβούλιο Υπουργών Δικαιοσύνης και Εσωτερικών Υποθέσεων στις Βρυξέλλες. Υπάρχει λοιπόν συμμαχία. Ας την ονομάσουμε “συμμαχία της πρώτης γραμμής”».
Έπειτα από αρκετούς μήνες προσπαθειών, φαίνεται ότι εισακούστηκε το ελληνικό αίτημα για μετεγκατάσταση ασυνόδευτων ανηλίκων σε άλλα κράτη μέλη της ΕΕ. Τι προηγήθηκε; Και ποιο είναι το σχέδιο από εδώ και στο εξής;
«Το θέμα των ασυνόδευτων ανηλίκων είναι ένα θέμα το οποίο ο ίδιος ο Πρωθυπουργός ανέλαβε προσωπικά και προέβη σε σειρά ενεργειών για την ανάδειξή του. Αυτές οι αδιάκοπες προσπάθειες της ελληνικής πλευράς αποτυπώνονται σήμερα στην ευρωπαϊκή απόφαση να μετεγκατεσταθούν ασυνόδευτα παιδιά σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Αυτό ήταν το βασικό θέμα συζήτησης με την Επίτροπο Εσωτερικών Υποθέσεων Ίλβα Γιόχανσον κατά την επίσκεψή της στην Αθήνα την Πέμπτη. Χαιρετίζουμε την πρωτοβουλία για την μετεγκατάσταση 1.600 παιδιών και την έμπρακτη αλληλεγγύη προς την Ελλάδα. Εξαίρω επίσης τη συμπαράσταση της Σερβίας που πρώτη υποσχέθηκε να φιλοξενήσει 50 – 100 ασυνόδευτα παιδιά. Παράλληλα, ήδη από τον περασμένο Οκτώβριο οργανώνεται – με προσωπική μου πρωτοβουλία και στο πλαίσιο της ευρύτερης κυβερνητικής πολιτικής – η «Διάσκεψη της Αθήνας για τους Ασυνόδευτους Ανηλίκους». Ο σκοπός είναι να πραγματοποιηθεί τον προσεχή Μάιο στην Αθήνα και να υιοθετηθεί Διακήρυξη για την ενίσχυση του πλαισίου προστασίας των παιδιών σε σχέση με τη μετανάστευση και το άσυλο. Πρόκειται για την πρώτη ευρωπαϊκή Διάσκεψη για το ζήτημα αυτό, η οποία θα τελεί υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και θα συνδιοργανωθεί από έναν ευρύ αριθμό φορέων των Ηνωμένων Εθνών, όπως η UNICEF, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR), ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΙΟΜ), αλλά και της ΕΕ, όπως το Ευρωπαϊκό Γραφείο Υποστήριξης Ασύλου (EASO). Ως προς τις επόμενες κινήσεις μας, μέχρι το τέλος του έτους, θέλουμε να έχουμε δημιουργήσει άλλες 2.000 θέσεις μακροπρόθεσμης φιλοξενίας για τους ασυνόδευτους ανηλίκους. Για το σκοπό αυτό συνεργαζόμαστε τόσο με τις τοπικές αρχές όσο και με την Ιερά Αρχιεπισκοπή Αθηνών».