Συνέντευξη στην εφημερίδα το Βήμα της Κυριακής και τη δημοσιογράφο Τάνια Μποζανίνου.
Υπάρχουν ελπίδες για μια κοινή ευρωπαϊκή πολιτική;
Τον τελευταίο καιρό υπήρξαν τρεις θετικές πολιτικές εξελίξεις σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Πρώτον, το Μεταναστευτικό καθορίστηκε από τη νέα πρόεδρο της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ως βασική προτεραιότητα της πενταετούς θητείας της νέας Κομισιόν. Δεύτερον, ο αντιπρόεδρος Μαργαρίτης Σχοινάς θα έχει στο πεδίο των αρμοδιοτήτων του τον συντονισμό, την επίβλεψη και τον καθορισμό κατευθυντήριων γραμμών και για το Μεταναστευτικό. Είναι ένας κομβικός ρόλος. Η τρίτη θετική εξέλιξη είναι ότι έχουμε μια νέα υπουργό Εσωτερικών στην Ιταλία, τη Λουτσιάνα Λαμορτζέζε. Η Ιταλία φαίνεται ότι δεν θα εμποδίζει πια, αλλά θα βοηθά στο να συμφωνηθεί μια κοινή ευρωπαϊκή αντίληψη στο Μεταναστευτικό. Διαμορφώνεται έτσι ένα καινούργιο πλαίσιο και η ελληνική κυβέρνηση είναι αποφασισμένη να το αξιοποιήσει πλήρως. Αυτή άλλωστε ήταν και θέση που προέβαλε ο πρωθυπουργός κ. Μητσοτάκης για το θέμα αυτό στις τρεις πρόσφατες ευρωπαϊκές του επισκέψεις στο Παρίσι, στο Βερολίνο και στη Χάγη. Τα θετικά όμως προς το παρόν σταματάνε εδώ. Γιατί εν τω μεταξύ έχει διαπιστωθεί ότι έως σήμερα δεν υπάρχει μεταξύ των ευρωπαίων εταίρων δυναμική συμφωνίας για το Δουβλίνο IV για την κοινή πολιτική ασύλου. Γι’ αυτό και στο μεσοδιάστημα συζητείται εναλλακτική για ενδιάμεσους μηχανισμούς αλληλεγγύης, δηλαδή ανακατανομής, και για έναν ευρωπαϊκό μηχανισμό για επιστροφές σε τρίτες χώρες. Εμείς στηρίζουμε και τα δύο, και μάλιστα θεωρώ ότι ειδικά η πολιτική επιστροφών είναι ένα πεδίο στο οποίο μπορεί να υπάρξει ομοφωνία, διότι δεν βλέπω κάποιο κράτος-μέλος να μη θέλει τις επιστροφές σε τρίτες χώρες.
Επιστροφές στην Τουρκία κάνουμε;
Υπάρχουν τρία κείμενα που διαμορφώνουν το θεσμικό πλαίσιο για επιστροφές στην Τουρκία: το διμερές πρωτόκολλο Ελλάδας – Τουρκίας για επανεισδοχές του 2001, η Συμφωνία Επανεισδοχής ΕΕ – Τουρκίας του 2013 και η Κοινή Δήλωση ΕΕ – Τουρκίας του 2016. Δεδομένων των συνθηκών, η τελευταία συνιστά το κύριο εργαλείο για τις επιστροφές. Είναι μια ευρωπαϊκή συμφωνία με μία ελληνοτουρκική πτυχή. Πρέπει όλα τα μέρη να κάνουν αυτό που οφείλουν: η Τουρκία να καταπολεμήσει τα δίκτυα των λαθροδιακινητών, η Ελλάδα να κάνει επιστροφές – και αυτό θα έρθει ως αποτέλεσμα της νέας νομοθετικής πρωτοβουλίας της κυβέρνησης για επιτάχυνση της εξέτασης του ασύλου – και η Ευρωπαϊκή Ένωση να κάνει το κομμάτι που την αφορά. Η Κοινή Δήλωση πρέπει να αντιμετωπίζεται απ’ όλους ως πεδίο συνεργασίας και όχι αντιθέσεων ή απειλών.
Η δίοδος της Ανατολικής Μεσογείου δέχεται σήμερα τις μεγαλύτερες ροές. Πώς θα το αντιμετωπίσετε;
Μεταξύ 19 Αυγούστου και 1ης Σεπτεμβρίου είχαμε 1.137 αφίξεις στη Δυτική Μεσόγειο, 1.369 στην Κεντρική και 4.879 στην Ανατολική. Και πραγματικά μου έκανε εντύπωση πώς η Ευρώπη συζήτησε πρόσφατα δύο φορές για την Κεντρική Μεσόγειο, όταν το μείζον πρόβλημα είναι η Ανατολική. Αυτό το θέσαμε στη φινλανδική προεδρία και μεθαύριο στις Βρυξέλλες θα γίνει συζήτηση σε επίπεδο ομάδας εργασίας για το Μεταναστευτικό στην Ανατολική Μεσόγειο. Αύριο πηγαίνω στην Κύπρο προσκεκλημένος από τον ομόλογό μου για να μιλήσουμε ακριβώς γι’ αυτό, με έμφαση στην ανάγκη ενίσχυσης ενός ευρωπαϊκού μηχανισμού επιστροφών σε τρίτες χώρες. Είναι μια δύσκολη υπόθεση, καθώς πολλές δεν συνεργάζονται ικανοποιητικά. Θα πρέπει να τους καταστεί σαφές ότι οι επιστροφές είναι ευρωπαϊκές και όχι του κάθε κράτους-μέλους χωριστά. Θα πρέπει να υπάρξουν περισσότερες κοινές επιχειρήσεις επιστροφών από διάφορα κράτη-μέλη. Δηλαδή, σε μια πτήση να υπάρχουν άνθρωποι που επιστρέφονται λ.χ. από τη Σουηδία, τη Γερμανία και την Ελλάδα. Πρέπει επίσης να δούμε ποια θα είναι τα κίνητρα προς τις τρίτες χώρες για να συνεργαστούν, αλλά και οι επιπτώσεις όταν δεν συνεργάζονται. Θέλω να ελπίζω ότι θα διαμορφωθεί μια συναντίληψη μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Βουλγαρίας ώστε να ευαισθητοποιούμε διαρκώς τους υπόλοιπους Ευρωπαίους για την ανάγκη να δώσουν προσοχή στην Ανατολική Μεσόγειο.
Πρόσφατα η κυβέρνηση μετακίνησε εκατοντάδες αιτούντες άσυλο από τα νησιά στην ηπειρωτική Ελλάδα, αλλά έχουμε καθημερινές αφίξεις.
Αυτό όχι μόνο αναδεικνύει, αλλά επιβεβαιώνει το μείζον θέμα της προστασίας των συνόρων μας. Χρειάζεται πρώτα απ’ όλα αλλαγή φιλοσοφίας. Διότι η φιλοσοφία της προηγούμενης κυβέρνησης υποβάθμιζε τη διάσταση της ασφάλειας. Αυτό ήταν μεγάλο λάθος, γιατί το Μεταναστευτικό έχει δύο διαστάσεις: σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και προστασία του αγαθού της ασφάλειας. Εμείς δεν αγνοούμε καμία διάσταση. Αντιθέτως, τις συνδέουμε. Παραλάβαμε μια κατάσταση χαοτική στο Μεταναστευτικό και προσπαθούμε να βάλουμε τάξη με σαφείς κανόνες και δράσεις. Γίνεται ό,τι είναι δυνατόν, ώστε και καλύτερες συνθήκες διαβίωσης να δημιουργηθούν στα νησιά, και οι κανόνες και οι νόμοι να εφαρμόζονται και η ασφάλεια να προστατευτεί.
Έρχεστε από συνάντηση με τους πρέσβεις όλων των κρατών-μελών της ΕΕ για το Μεταναστευτικό (την Πέμπτη). Τι συζητήσατε;
Η αντιμετώπιση του Μεταναστευτικού απαιτεί ταυτόχρονη προσπάθεια σε δύο παράλληλα “μέτωπα”: στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Και τα δύο αυτά “μέτωπα” είναι ζωτικής σημασίας. Ειδικά στο διεθνές μέτωπο και ακόμα περισσότερο στο ευρωπαϊκό, χρειάζονται σαφή μηνύματα, στέρεες και αποτελεσματικές συνεργασίες στη βάση της αλληλεγγύης και της υπευθυνότητας. Γι’ αυτό, και πάνω απ’ όλα για να κερδίσουμε την αξιοπιστία της χώρας μας, είναι απαραίτητη η σοβαρή ενημέρωση και η διαρκής διαβούλευση με τους εταίρους μας. Οι χώρες πρώτης γραμμής, όπως Ελλάδα, δεν πρέπει να αφεθούν μόνες τους. Αυτός είναι στόχος μου.
