ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΑΤΤΙΚΗΣ- Ε.Δ.Σ.Ν.Α
ΔΙΕΘΝΕΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟ 12-14 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2015
“Βιώσιμη, οικολογική, οικονομική διαχείριση των απορριμμάτων στην Αττική”
ΕΘΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ
Κείμενο ομιλίας Γ. Κουμουτσάκου, επικεφαλής του συνδυασμού «180ο – Η Αττική Αλλάζει Πρόσωπο», Βουλευτή Β’ Αθηνών.
Κυρίες και κύριοι σύνεδροι,
Συγχαίρω την Περιφερειακή Αρχή για την πρωτοβουλία διοργάνωσης –με τον ΕΔΣΝΑ- του ενδιαφέροντος Διεθνούς Συνεδρίου.
Η αποτελεσματική –με περιβαλλοντικούς και οικονομικούς όρους- διαχείριση των απορριμμάτων συνιστά μείζονα προτεραιότητα. Αφορά στην υγεία των πολιτών και την προστασία του περιβάλλοντος, ενώ σημαντική είναι και η οικονομική διάσταση του ζητήματος. Είναι εν τέλει ζήτημα ποιότητας ζωής, ζήτημα πολιτισμού.
Σε επίπεδο ΕΕ αλλάζει η ίδια η φιλοσοφία της διαχείρισης των αποβλήτων, τα οποία αντιμετωπίζονται ως προϊόντα, στο πλαίσιο μιας Κυκλικής Οικονομίας, με στόχο την αποδοτικότερη διαχείριση των φυσικών πόρων. Τη στιγμή που στην ΕΕ έχουν επιτευχθεί οι προηγούμενοι και επαναπροσδιορίζονται οι στόχοι, με απώτερο σκοπό την μηδενική παραγωγή αποβλήτων έως το 2050, δυστυχώς η Ελλάδα βρίσκεται στο μη αποδεκτό σημείο , όπου απέχει πολύ από την επίτευξη ακόμη και των προηγούμενων στόχων.
Όλοι γνωρίζουμε ότι η υγειονομική ταφή, που εφαρμόζεται σχεδόν αποκλειστικά στη χώρα μας, αποτελεί πλέον μη αποδεκτό τρόπο διαχείρισης των αποβλήτων, εφόσον δεν υφίστανται κάποια προεπεξεργασία. Στον αντίποδα, σε μια άλλη μικρή/μεσαία χώρα της ΕΕ, το Βέλγιο, όπως μας ενημέρωσε η εκπρόσωπος από τη Φλάνδρα το 71% περίπου των αποβλήτων κατευθύνεται προς επαναχρησιμοποίηση και ανακύκλωση, το 27% προς καύση και μόλις το 1% προς υγειονομική ταφή.
Επιτακτικό ζητούμενο είναι λοιπόν η αντιστροφή της πυραμίδας τρόπων διαχείρισης και αξιοποίησης των αποβλήτων (πρόληψη, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση, τελική διάθεση). Πρέπει να ενισχυθούν δραστικά οι αποτελεσματικότερες μέθοδοι διαχείρισης των απορριμμάτων (ανακύκλωση, κομποστοποίηση οργανικών, ανάκτηση υλικών κ.α.)
Πιστεύουμε στην ανάγκη σταδιακής μετάβασης σε ένα σύγχρονο μοντέλο διαχείρισης απορριμμάτων στην Αττική. Αυτή η μετάβαση δεν μπορεί παρά να είναι σταδιακή. Θα στηρίξουμε αποφάσεις που υπηρετούν αυτή τη λογική.
Επισημαίνουμε, όμως, ότι δεν αρκούν οι προθέσεις. Χρειάζονται τεκμηριωμένες μελέτες, συγκεκριμένοι στόχοι, ρεαλιστικός σχεδιασμός και εφαρμόσιμα μέτρα. Επιπλέον, δεν μπορεί να προσποιούμαστε σαν να μην υπάρχει ασφυκτική πίεση χρόνου. Δεδομένου ότι ο χώρος υγειονομικής ταφής στη Φυλή οδεύει προς κορεσμό (μετά βίας ένας χρόνος ζωής), η οποία εναλλακτική λύση δεν μπορεί παρά να υπακούει στη λογική ενός άμεσα εφαρμόσιμου σχεδιασμού, ο οποίος θα αξιοποιεί όλες τις υφιστάμενες μελέτες και σχέδια. Επιπλέον, αμείλικτη πίεση ασκεί τόσο η επιβολή προστίμου από την ΕΕ, όσο και ο κίνδυνος απώλειας πόρων στο πλαίσιο των Ευρωπαϊκών Διαρθρωτικών και Επενδυτικών Ταμείων (ΕΔΕΤ).
Η Περιφερειακή Αρχή έχει ήδη προβεί στην ακύρωση των διαγωνισμών για τις 4 μονάδες επεξεργασίας απορριμμάτων. Ταυτόχρονα, έχει εξαγγείλει το κλείσιμο της ΟΕΔΑ Φυλής, και τάσσεται υπέρ ενός επανασχεδιασμού του Περιφερειακού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ) Αττικής από μηδενική βάση. Προφανές είναι ότι η ταυτόχρονη υλοποίηση των τριών θα οδηγούσε στο απόλυτο αδιέξοδο. Οδηγούμε σε πολιτική «ευθανασία» το παλιό, χωρίς να έχει γίνει η απαιτούμενη προεργασία για το καινούργιο. Όπως είχα υπογραμμίσει στη σχετική συζήτηση στο Περιφερειακό Συμβούλιο, είναι σαν να λέτε στους πολίτες της Αττικής, «κρατήστε τα σκουπίδια σπίτι σας».
Απαιτείται μια λύση, η οποία θα διασφαλίσει την ομαλή μετάβαση. Αν προτιμάτε τον όρο κυρία Περιφερειάρχη, απαιτείται ένα «πρόγραμμα- γέφυρα».
Ξεκινώ από την τελευταία προτεραιότητα, τον ριζικό επανασχεδιασμό του περιφερειακού σχεδιασμού. Εάν κρίνουμε από τα 20 χρόνια που έχουν περάσει έως τώρα από τη σύλληψη του ισχύοντος σχεδιασμού με υλοποίηση μόλις του 30%, αντιλαμβάνεσθε ότι μιλάμε με όρους δεκαετιών. Έχει η Αττική αυτόν τον χρόνο; Είναι γνωστό το διάστημα που απαιτείται για χωροθέτηση, εκπόνηση και έγκριση μελετών περιβαλλοντικών επιπτώσεων, εκδίκαση προσφυγών στο Συμβούλιο της Επικρατείας.
Πράγματι, απαιτείται επικαιροποίηση του ΠΕΣΔΑ, που θα καλύπτει και την ανάγκη επίτευξης των στόχων του ευρωπαϊκού νομοθετικού πλαισίου. Θα πρέπει να λάβει υπόψη και τις επιμέρους ιδιαιτερότητες ορισμένων δήμων της Περιφέρειας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τα νησιά.
Προκύπτουν, ωστόσο, ερωτήματα ως προς το εφαρμόσιμο στην Αττική ενός μοντέλου αποκεντρωμένης διαχείρισης απορριμμάτων σε επίπεδο δήμου ή όμορων δήμων, λαμβάνοντας υπόψη και την υφιστάμενη κατάσταση (έλλειψη πόρων, απουσία εξειδικευμένου προσωπικού κ.α.). Υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των δήμων ως προς τη διαθεσιμότητα και τις χρήσεις γης. Υπάρχουν αντικειμενικές δυσκολίες εύρεσης κατάλληλων χώρων σε κάθε Δήμο, ιδίως δε στους έντονα αστικοποιημένους. Επίσης, ένα τέτοιο μοντέλο, προϋποθέτει την ενεργή και ουσιαστική συμμετοχή των πολιτών.
Οι περισσότεροι σύνεδροι ανέδειξαν τη σημασία της διαλογής στην πηγή (ειδικοί κάδοι οργανικών, πλαστικού/μετάλλου, χαρτιού, γυαλιού). Πώς θα διασφαλισθεί η χρηματοδότηση από τους Δήμους των τοπικών σχεδίων διαχείρισης;
Ακούσαμε το πρωί ορισμένους συνέδρους να αναφέρουν ότι στις περιφέρειές τους τα σχέδια αυτά χρηματοδοτούνται εν μέρει από τους φόρους που επιβάλλονται για την υγειονομική ταφή απορριμμάτων.
Ακούσαμε ακόμη ότι στη Φλάνδρα λ.χ. κάθε νοικοκυριό επιβαρύνεται κατά μέσο όρο με 220 ευρώ/ετησίως για τη διαχείριση των απορριμμάτων. Καταθέτω εν προκειμένω και την προσωπική μου μαρτυρία στις Βρυξέλλες, όπου αγοράζαμε τις ειδικές σακούλες απορριμμάτων, οι οποίες μάλιστα ήταν κλιμακούμενα ακριβότερες ανάλογα με το βαθμό ανακυκλωσιμότητας.
Ποιά τα περιθώρια οικονομικής επιβάρυνσης των πολιτών στην τρέχουσα συγκυρία;
Οι Έλληνες σύνεδροι μας έδειξαν ότι υπάρχει και η επιστημονική γνώση και η τεχνογνωσία στη χώρα για την εφαρμογή των πλέον καινοτόμων πρακτικών. Η Περιφερειακή Αρχή, όμως, εμμένει στον κρατικό χαρακτήρα της διαχείρισης των απορριμμάτων. Αποκλείει ιδεοληπτικά τον ιδιωτικό τομέα, τη στιγμή που υπάρχει πλήθος εταιρειών με υψηλή εξειδικευμένη τεχνογνωσία ετών και στην εποικοδομητική συνεργασία μεταξύ του Δημοσίου και του Ιδιωτικού τομέα, όπως ισχύει σε άλλες κράτη μέλη της ΕΕ.
Συμπερασματικά, απαιτείται μια άμεσα εφαρμόσιμη μεταβατική λύση παράλληλα με την επιδίωξη των πλέον φιλόδοξων στόχων, όπως επιτάσσει και το ευρωπαϊκό ρυθμιστικό πλαίσιο.
Καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε τα απορρίμματα ως πρώτη ύλη, που υπηρετεί την Κυκλική Οικονομία. Οδηγός μας σε αυτό είναι οι γνωστές τρεις αρχές: «Ο Ρυπαίνων Πληρώνει», «Πληρώνω, όσο Πετάω» και «Κερδίζω, όσο Ανακυκλώνω».
Πρωτίστως, όμως, η μετάβαση σε ένα αποτελεσματικότερο, σύγχρονο μοντέλο διαχείρισης απορριμμάτων απαιτεί την αλλαγή παραδείγματος (paradigm) και νοοτροπίας. Προς τούτο κρίσιμης σημασίας είναι η διαπαιδαγώγηση των μαθητών, η ενημέρωση, η ευαισθητοποίηση και η συμμετοχή των πολιτών.
Ξεκίνησα συγχαίροντας την Περιφερειακή Αρχή για την πρωτοβουλία διεξαγωγής του Συνεδρίου. Κλείνω προτρέποντάς τη να φέρει άμεσα ένα φιλόδοξο, αλλά και συγκροτημένο, ρεαλιστικό σχέδιο, ώστε να δουλέψουμε όλοι από κοινού για την επεξεργασία και την υλοποίησή του.