Άρθρο ευρωβουλευτή ΝΔ Γ. κουμουτσάκου στην εφημερίδα “Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ”
Οι μεταφορές αποτελούν θεμέλιο λίθο για την αειφόρο ανάπτυξη στην Ευρώπη και ολόκληρο τον κόσμο. Πέραν όμως της αναντίρρητα μεγάλης συμβολής τους στην οικονομική ανάπτυξη, είναι πηγή σοβαρών αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον, κυρίως λόγω των σημαντικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, το 2008 οι μεταφορές ήταν υπεύθυνες για το 22% των εκπομπών CO2, καταλαμβάνοντας τη δεύτερη θέση μετά την παραγωγή ηλεκτρισμού και θερμότητας. Οι χερσαίες μεταφορές είναι υπεύθυνες για το μεγαλύτερο μέρος -περίπου το 73%- των οφειλόμενων στις μεταφορές εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, ενώ οι θαλάσσιες και αεροπορικές μεταφορές ακολουθούν σε μεγάλη απόσταση με πολύ χαμηλότερα -μονοψήφια- ποσοστά.
Συγκριτικό πλεονέκτημα
Αποδεδειγμένα η ναυτιλία σε σχέση με τις άλλες μορφές μεταφορών έχει συγκριτικό περιβαλλοντικό πλεονέκτημα. Με κριτήριο τις χαμηλές καταναλώσεις και εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου σε σχέση με το μεταφορικό έργο που προσφέρουν στο παγκόσμιο εμπόριο ανά τονομίλι, οι θαλάσσιες μεταφορές αποτελούν χωρίς αμφιβολία το πιο αποδοτικό, βιώσιμο και φιλικό προς το περιβάλλον μέσο μεταφοράς.
Ωστόσο, σε καμία περίπτωση αυτό δεν σημαίνει ότι οι θαλάσσιες μεταφορές δεν θα πρέπει να ενισχύσουν περαιτέρω τη συμβολή τους στις κοινές προσπάθειες για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Αυτό έγινε επιτακτικότερο μετά και τις αποφάσεις του περασμένου Δεκεμβρίου στη «Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα» στο Κανκούν.
Μείωση από 40% – 50% έως το 2050
Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην πρόσφατα εκδοθείσα «Λευκή Βίβλο» για έναν Ενιαίο Ευρωπαϊκό Χώρο Μεταφορών, πρότεινε να μειωθούν έως το 2050 οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακος (CO2) των θαλασσίων μεταφορών κατά 40%, και ει δυνατόν κατά 50%.
Επομένως το ερώτημα σήμερα, τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, δεν είναι το εάν αλλά το πώς οι θαλάσσιες μεταφορές θα περιορίσουν περαιτέρω τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και κυρίως του CO2.
Η απάντηση δεν είναι ούτε εύκολη, ούτε απλή. Πρόκειται για εξαιρετικά σύνθετο και τεχνικό ζήτημα. Σε κάθε περίπτωση πάντως, οι όποιες απαντήσεις θα πρέπει να ικανοποιούν πέντε θεμελιώδεις παραδοχές:
*Οι θαλάσσιες μεταφορές είναι οικονομική δράση που ασκείται σε παγκόσμιο επίπεδο. Γι’ αυτό είναι απαραίτητη η διασφάλιση διεθνώς ίσων όρων ανταγωνισμού.
*Θα πρέπει να αποφεύγεται οποιαδήποτε στρέβλωση του ανταγωνισμού που θα είχε ως αποτέλεσμα να ευνοούνται ορισμένα κράτη σημαίας έναντι άλλων.
*Η ραγδαία αύξηση του παγκόσμιου πληθυσμού και της βιομηχανικής παραγωγής οδηγεί σε ανάλογη αύξηση της ζήτησης για θαλάσσιες μεταφορές. Όσο το παγκόσμιο εμπόριο θα συνεχίσει να αναπτύσσεται και η ναυτιλία να βασίζεται στη χρήση ορυκτών καυσίμων, είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθούν απόλυτες μειώσεις στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
*Η ασφάλεια στη θάλασσα, ο περιορισμός της ρύπανσης και των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου επιτυγχάνονται αποτελεσματικότερα με τη συνέργεια της «αλυσίδας συλλογικής ευθύνης», δηλαδή των κρατών σημαίας, των κρατών λιμένος, των πλοιοκτητών, των ναυλωτών, των νηογνωμόνων, των ασφαλιστών.
*Ο Διεθνής Οργανισμός Ναυτιλίας (ΙΜΟ) παραμένει εκ των πραγμάτων ο κύριος θεσμός για τη ρύθμιση του πλαισίου δράσης των θαλάσσιων μεταφορών.
Είναι σαφές λοιπόν ότι απαιτείται πολυεπίπεδη προσέγγιση, συνδυασμός πολιτικών και βέβαια ενθάρρυνση της καινοτομίας για να γίνουν οι θαλάσσιες μεταφορές ακόμα φιλικότερες προς το περιβάλλον.
Τεχνικά και λειτουργικά μέτρα
Στο πλαίσιο αυτό η έγκαιρη έγκριση και εφαρμογή τεχνικών και λειτουργικών μέτρων, όπως είναι ο δείκτης ενεργειακής απόδοσης (Energy Efficiency Design Index), ο δείκτης αποδοτικής λειτουργίας (Ship Energy Efficiency Management Plan), ή ακόμα και η μείωση της ταχύτητας του πλου, θα μπορούσαν να βελτιώσουν την ενεργειακή απόδοση και να μειώσουν την κατανάλωση καυσίμων.
Συμπληρωματικά, η θέσπιση κατάλληλων «Μηχανισμών Βασισμένων στην Αγορά» (Market–Based Mechanisms-ΜΒΜ) θα μπορούσε, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, να έχει σημαντική συμβολή στη μείωση των εκπομπών αερίων. Η αποτελεσματικότητα οιουδήποτε μέτρου βασισμένου στην αγορά θα πρέπει να αξιολογείται με κριτήριο το όφελος που παράγει για το περιβάλλον και όχι με τα προσδοκώμενα από αυτό έσοδα.
Εάν τελικώς στο πλαίσιο του ΙΜΟ γίνει δεκτός ένας «Μηχανισμός Βασισμένος στην Αγορά», θα ήταν προτιμότερο να υιοθετηθεί ένα καθεστώς εισφοράς (Levy Scheme) και ένα διεθνές ταμείο για τις θαλάσσιες εκπομπές αερίων θερμοκηπίου παρά η προσφυγή σε ένα «Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών για τη θάλασσα» (Maritime Emission Trade Scheme -ΜETS).
Συμβολή στην κλιματική αλλαγή
Εν κατακλείδι, η απαραίτητη συμβολή των θαλασσίων μεταφορών στον αγώνα κατά της κλιματικής αλλαγής θα πρέπει να γίνει με τρόπο που να αρμόζει στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Ναυτιλίας.
Τυχόν υιοθέτηση λανθασμένων μέτρων ενέχει το σοβαρό κίνδυνο να οδηγηθούμε σε μετατόπιση σημαντικού τμήματος του εμπορίου από τη θάλασσα στην ξηρά. Κάτι που θα επιβαρύνει ιδιαίτερα τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
Και αυτό κανείς δεν το θέλει.