Άρθρο στην εφημερίδα Νέα Σελίδα
Στην Καταλονία σήμερα δοκιμάζονται δύο βασικές αρχές του ευρωπαϊκού οικοδομήματος: από τη μία πλευρά η ανάγκη σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του δικαιώματος αυτοδιάθεσης και από την άλλη η ανάγκη σεβασμού της συνταγματικής τάξης και της κυριαρχίας της Ισπανίας. Η εξέλιξη της κρίσης δεν πρέπει να αφεθεί να πλήξει ούτε τη μία ούτε την άλλη πλευρά της εξίσωσης αυτής. Διότι αυτό θα έχει αρνητικές επιπτώσεις όχι μόνο στην Ισπανία, αλλά σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Κατά ένα παράδοξο τρόπο, ο φυγόκεντρος χαρακτήρας των εξελίξεων μπορεί εν μέρει να αποδοθεί και στο αίσθημα ασφάλειας που προσφέρει η συμμετοχή στην μεγάλη οικογένεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αυτή η πεποίθηση ασφαλείας πολλές φορές παρερμηνεύεται από ορισμένους και τους κάνει να πιστεύουν ότι μείζονες εξελίξεις, όπως απόσχιση και μάλιστα μια μονομερής απόσχιση ολόκληρης περιοχής κράτους-μέλους, μπορούν να συμβούν εύκολα και χωρίς σοβαρές συνέπειες. Κάνουν όμως μεγάλο λάθος. Η επανένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση μιας περιοχής που αποσχίστηκε δεν είναι ούτε εύκολη ούτε αυτόματη. Σε κάθε περίπτωση απαιτεί την ομόφωνη συγκατάθεση όλων των κρατών-μελών, δηλαδή και της ίδιας της Ισπανίας!
Στην ουσία της, η καταλανική κρίση είναι ευρωπαϊκή κρίση. Είναι ευρωπαϊκή διότι η εξέλιξη της θα επηρεάσει βαθύτατα την Ισπανία, ένα από τα μεγαλύτερα και συγκριτικά παλαιότερα μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι ευρωπαϊκή διότι δοκιμάζονται βασικές ευρωπαϊκές αρχές και αξίες, αλλά και η συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία καλείται εκ νέου να αποδείξει ότι αποτελεί δύναμη που ενώνει και δεν διχάζει τα κράτη-μέλη της και τους λαούς της Ευρώπης. Είναι ευρωπαϊκή διότι τυχόν απόπειρα άτακτης απόσχισης της Καταλονίας θα επηρεάσει αρνητικά την οικονομία της περιοχής, της Ισπανίας και της ευρωζώνης γενικότερα. Διότι, στην περίπτωση αυτή, η οικονομική και πολιτική επανένταξη της Καταλονίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα είναι ούτε αυτόματη, ούτε αυτονόητη, ιδίως εάν επέλθει με ένα μη συναινετικό διαζύγιο μεταξύ Καταλονίας και Ισπανίας.
Η κρίση αυτή είναι η πιο πρόσφατη σειράς σοβαρών αναταράξεων που έχουν κλονίσει τα θεμέλια της Ευρωπαϊκής Ένωσης την τελευταία δεκαπενταετία. Αρχίζοντας από την απόρριψη του Ευρωπαϊκού Συντάγματος από τη Γαλλία και την Ολλανδία το 2005, ακολούθησε η παγκόσμια οικονομική κρίση το 2008 και η κρίση της ευρωζώνης – η ελληνική κρίση – το 2010. Το 2015 προστέθηκε η προσφυγική κρίση που συντέλεσε στην υπερψήφιση του Brexit το 2016 και τώρα έρχεται η νέα κρίση στην Καταλονία, οι επιπτώσεις της οποίας παραμένουν προς το παρόν απρόβλεπτες. Είναι δε πολύ πιθανό οι Καταλανοί εθνικιστές, ασχέτως τελικής κατάληξης, να βρουν επίδοξους μιμητές και σε άλλες περιοχές της Ευρώπης. Έρχεται αμέσως στο μυαλό η Σκωτία και η χώρα των Βάσκων.
Για τους λόγους αυτούς είναι περισσότερο από ποτέ επιτακτικό να αρχίσει ένας ειλικρινής και εντατικός διάλογος μεταξύ των καταλανικών και ισπανικών Αρχών για να εξευρεθεί συμβιβαστική, νόμιμη και μόνιμη διέξοδος από την κρίση. Μέχρι στιγμής η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αποδείξει ότι έχει τις δυνατότητες να αντιμετωπίζει διαδοχικές προκλήσεις, έστω και με ορισμένες απώλειες. Στην περίπτωση της Καταλονίας, όμως, που τυπικά και θεσμικά είναι εσωτερικό και συνταγματικό ζήτημα της Ισπανίας, δεν έχει δικαίωμα άμεσης παρέμβασης η Ευρωπαϊκή Ένωση. Το κύριο βάρος της ευθύνης παραμένει στην ίδια την Ισπανία να εξεύρει λύση και να βγει από την κρίση.
Σε κάθε περίπτωση, υπάρχουν πολλές εναλλακτικές λύσεις που και τις καταλανικές ανησυχίες θα σεβασθούν και την ενότητα της Ισπανίας θα διαφυλάξουν. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η σημερινή κρίση κορυφώθηκε λόγω της απουσίας διαλόγου μεταξύ κεντρικής κυβέρνησης και καταλανικών Αρχών την τελευταία επταετία, αλλά και από την οικονομική κρίση που επέβαλε σημαντικό περιορισμό στον προϋπολογισμό της Καταλονίας. Δηλαδή η κορύφωση της κρίσης οφείλεται και σε συγκυριακούς και εξωγενείς παράγοντες και όχι σε μία πραγματική τεκτονική μεταβολή των πολιτικών δεδομένων στην Καταλονία. Μάλιστα, δεν υπάρχει καν δεδηλωμένη πλ
ειοψηφία υπέρ της ανεξαρτησίας της Καταλονίας, καθώς μόνο το 38% του συνολικού εκλογικού σώματος της Καταλονίας τάχθηκε υπέρ της ανεξαρτησίας στο πρόσφατο – ούτως ή άλλως παράνομο – δημοψήφισμα.
Γι’ αυτό, η κρίση παραμένει θεραπεύσιμη, αρκεί να εξευρεθεί η αναγκαία πολιτική βούληση. Για τη χώρα μας, όπως και για όλα τα κράτη-μέλη, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να εξευρεθεί λύση μέσω εξαντλητικού διαλόγου, που να εξασφαλίζει το σεβασμό της συνταγματικής τάξης και της κυριαρχίας της Ισπανίας, καθώς και της αρχής του απαραβίαστου και αμετάβλητου των συνόρων, που παραμένει ο ακρογωνιαίος λίθος της ειρήνης, σταθερότητας και προόδου στην ευρωπαϊκή ήπειρο.
Γιώργος Κουμουτσάκος
Βουλευτής Β’ Αθηνών
Τομεάρχης Εξωτερικών
Νέα Δημοκρατία