Το μεταναστευτικό είναι ένα από τα κρισιμότερα ζητήματα της εποχής μας. Ο ΟΗΕ εκτιμά ότι το μεταναστευτικό θα είναι ένα από τα πρώτα και σοβαρότερα ζητήματα στην ιεραρχία του 21ου αιώνα. Η Ευρώπη, ως χώρος σταθερότητας, ευημερίας και δημοκρατίας,
είναι και θα παραμείνει ιδιαίτερα επιθυμητός προορισμός των μεταναστευτικών ροών. Γι΄ αυτό, η επιτυχής διαχείριση του μεταναστευτικού – προσφυγικού είναι μεγάλη πρόκληση και στοίχημα για όλα τα κράτη – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ακόμα περισσότερο είναι για την πατρίδα μας, καθώς η Ελλάδα είναι χώρα σύνορο μεταξύ Δύσης και Ανατολής, μεταξύ του τελικού προορισμού και του σημείου εκκίνησης των μεταναστευτικών κυμάτων.
Η τουρκική διάσταση
Όπως απέδειξαν τα γεγονότα του περασμένου Μαρτίου στον Έβρο, η Τουρκία χρησιμοποίησε τη μεγάλη δεξαμενή μεταναστών στο έδαφος της σαν «πολιορκητικό κριό» για να επιτύχει γεωπολιτικά οφέλη. Επιχείρησε να το πράξει ασκώντας εκβιασμό στην Ευρώπη. Επρόκειτο για μια υβριδικής μορφής απειλή που απέτυχε λόγω της σθεναρής ελληνικής στάσης.
Η παρατηρούμενη έκτοτε ύφεση στις μεταναστευτικές ροές δεν δικαιολογεί τον παραμικρό εφησυχασμό. Η Κοινή Δήλωση EE-Τουρκίας του 2016 δέχθηκε σοβαρό πλήγμα από την Τουρκία. Χρειάζεται επομένως προσαρμογές και αναθεωρήσεις όπως:
- Κατάργηση του γεωγραφικού περιορισμού από τα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου ως προϋπόθεση για επιστροφή μεταναστών στην Τουρκία.
- Ευρωπαϊκή χρηματοδότηση προς την Τουρκία υπό όρους, δηλαδή περισσότερη χρηματοδότηση για λιγότερες ροές και μειωμένη/καθόλου χρηματοδότηση για αυξημένες ροές.
- Μεικτές επιχειρήσεις επιτήρησης από τη Frontex και το τουρκικό λιμενικό και στρατοχωροφυλακή στην ξηρά και κατά μήκος των τουρκικών ακτών.
Στόχοι και δράσεις για την διεθνοποίηση του μεταναστευτικού
Όλα όσα αναφέρθηκαν επιβεβαιώνουν ότι απαιτείται μια «εξωτερική πολιτική μετανάστευσης» που θα προστατεύει τα σύνορα και θα σέβεται την ανθρώπινη ζωή. Αυτό που ονομάστηκε «διεθνοποίηση του μεταναστευτικού ζητήματος», αποτελεί απαραίτητη πτυχή της μεταναστευτικής μας πολιτικής με τρεις βασικούς στόχους:
- Την αναβάθμιση της διεθνούς εικόνας της Ελλάδας στο εξωτερικό.
- Την ενίσχυση των διεθνών συνεργασιών για στήριξη της Ελλάδας με χρηματοδοτήσεις, υποδομές, έμψυχο δυναμικό και τεχνογνωσία προκειμένου να αντιμετωπίσει αποτελεσματικότερα το μεταναστευτικό – προσφυγικό.
- Την ανάληψη πρωτοβουλιών και δράσεων για τη προώθηση συγκεκριμένων προτεραιοτήτων της Ελλάδας στη δύσκολη διαπραγμάτευση για τη διαμόρφωση του Ευρωπαϊκού Συμφώνου Μετανάστευσης και Ασύλου.
Για να επιτευχθούν αυτοί οι τρεις στόχοι πραγματοποιηθήκαν στην Ελλάδα και στο εξωτερικό:
- εκατοντάδες καλά προετοιμασμένες συναντήσεις με ξένους αξιωματούχους και υπουργούς περίπου 40 κρατών καθώς και επικεφαλής διεθνών οργανισμών.
- δεκάδες συμμετοχές και εκπροσωπήσεις της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε διεθνείς οργανισμούς, διεθνή συνέδρια και φόρουμ διαλόγου και συνεργασιών.
- μακρά σειρά στοχευμένων συνεντεύξεων και παρεμβάσεων σε διεθνή μέσα μαζικής ενημέρωσης καθώς και αρθρογραφία στον διεθνή τύπο.
Οι συμμαχίες μας
Επιπλέον η κυβέρνηση προώθησε με σχέδιο και επιμονή πρωτοβουλίες συμμαχιών με άλλες χώρες;
- την τριμερή ομάδα κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης της Ανατολικής Μεσογείου (Βουλγαρία –Ελλάδα – Κύπρος). Σκοπός μου ήταν να συντηρούμε διαρκώς μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση το ενδιαφέρον για τα προβλήματα που προκαλούσαν στην Ανατολική Μεσόγειο οι μεταναστευτικές ροές κυρίως από τη Τουρκία. Εάν δεν το κάναμε αυτό τη «μερίδα του λέοντος» στη προσοχή και το ενδιαφέρον της Ευρώπης θα έχουν η Κεντρική και Δυτική Μεσόγειος σε βάρος της δικής μας υπερφορτωμένης περιοχής.
- την πενταμελή ομάδα των μεσογειακών κρατών πρώτης γραμμής της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ελλάδα – Ισπανία – Ιταλία – Μάλτα – Κύπρος). Πρόκειται για ιδιαίτερη επιτυχία καθώς οι πέντε αυτές χώρες απαιτούν:
- Δίκαιη κατανομή του μεταναστευτικού βάρους στην Ευρώπη μέσω ενός μηχανισμού υποχρεωτικής μετεγκατάστασης αιτούντων ασύλου σε όλα τα κράτη-μέλη
- Κοινό ευρωπαϊκό μηχανισμό επιστροφών.
- Νέο σύστημα ασύλου με σεβασμό των δικαιωμάτων, χωρίς καταχρηστική εκμετάλλευση των διαδικασιών.
- Αναγνώριση της ιδιαιτερότητας και των αυξημένων απαιτήσεων διαχείρισης των θαλασσίων συνόρων.
- Δεν μπορούμε να δεχθούμε υποχρεωτικές διαδικασίες υποδοχής και εξέτασης ασύλου στα εξωτερικά σύνορα των κρατών-μελών πρώτης γραμμής χωρίς αυτό να αντισταθμίζεται με τη θεσμοθέτηση αντίστοιχης υποχρεωτικής αλληλεγγύης με δίκαιο επιμερισμό του βάρους και με την ανάλογη μετεγκατάσταση αιτούντων άσυλο στα υπόλοιπα κράτη-μέλη. Θεμελιώδης διαπραγματευτική θέση της Ελλάδας είναι ότι «τίποτα δε θα είναι υποχρεωτικό εάν δεν είναι όλα υποχρεωτικά».
- Διασύνδεση εσωτερικής και εξωτερικής διάστασης της μεταναστευτικής πολιτικής της EE με συνεργασίες με τρίτα κράτη. Διαμόρφωση ενός στιβαρού και αποτελεσματικού μηχανισμού για την καταπολέμηση των δικτύων λαθροδιακινητών.
- Μια ακόμα πρωτοβουλία μας είναι η πρόταση που καταθέσαμε μαζί με τη Βουλγαρία και την Κύπρο για να συμπεριληφθεί στη νέα ευρωπαϊκή πολιτική μια ειδική «ρήτρα ευελιξίας» που θα εφαρμόζεται αποκλειστικά σε εξαιρετικές και ακραίες καταστάσεις μεταναστευτικών κρίσεων. Όταν ένα κράτος-μέλος βρίσκεται αντιμέτωπο με καταστάσεις που ξεπερνούν τις δυνατότητες του στο πλαίσιο των προβλεπομένων για ομαλές συνθήκες ρυθμίσεων, θα πρέπει να μπορεί να λαμβάνει τα προσήκοντα μέτρα για την αποτελεσματική αντιμετώπιση τους. Αυτό θα συμβαίνει εντός του θεσμικού πλαισίου του διεθνούς δικαίου και του ευρωπαϊκού κεκτημένου.
Διμερείς συνεργασίες και διεθνείς οργανισμοί
Η διεθνής δράση μας επεκτείνεται και σε διμερές επίπεδο είτε αυτό αφορά πρόσθετη οικονομική ενίσχυση, είτε αποτελεσματικές επιστροφές σε τρίτες χώρες, είτε μετεγκατάσταση ασυνόδευτων ανηλίκων αιτούντων άσυλο. Έχουμε προχωρήσει σε τέτοιες μορφές συνεργασίας με τις ΗΠΑ, Γαλλία, Γερμανία, Ολλανδία, Ην. Βασίλειο, Ελβετία, Νορβηγία, Δανία, Σλοβενία, Πορτογαλία, Ιρλανδία, Λουξεμβούργο, Φινλανδία, Λιθουανία, Αυστρία, Βέλγιο, Βουλγαρία, Σερβία. Ουσιαστική είναι η καθημερινή συνεργασία μας με την Κομισιόν, τον ΔΟΜ, την UNHCR, τη Frontex και το EASO, με το οποίο πρόσφατα κυρώθηκε Συμφωνία Έδρας, ενώ οριστικοποιούνται αντίστοιχες συμφωνίες με την UNHCR και τον ΔΟΜ.
Η Ελλάδα, παρά τη λυσσώδη αντίθεση της Τουρκίας, έγινε δεκτή ως παρατηρητής και σύντομα θα είναι πλήρες μέλος στο Διεθνές Κέντρο Μεταναστευτικής Πολιτικής που εδρεύει στη Βιέννη (ICMPD). Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελλάδα είχε μείνει εκτός αυτού του ισχυρού Οργανισμού, ενώ αντίθετα η Τουρκία είχε ενταχθεί πολλά χρόνια πριν.
Στέρεα βήματα προόδου
Σήμερα η διεθνής εικόνα και το διεθνές κύρος της Ελλάδας στο μεταναστευτικό ζήτημα είναι στο υψηλότερο σημείο από ποτέ. Σε σύγκριση μάλιστα με εκείνην που παραλάβαμε ως Κυβέρνηση από το ΣΥΡΙΖΑ, είναι πραγματικά «η ημέρα με τη νύχτα».
Η χώρα μας δεν είναι πια εύκολος στόχος επικρίσεων από τις Βρυξέλλες και άλλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες. Δεν είναι πια «ξέφραγο αμπέλι». Το αποδείξαμε περίτρανα τον περασμένο Μάρτιο στον Έβρο.
Η χώρα μας έχει μπει σε πιο ήρεμα νερά. Αυτό όμως δεν σημαίνει εφησυχασμό. Αντιθέτως οφείλουμε να είμαστε πάντα σε εγρήγορση καθώς οι συνθήκες στην ευρύτερη περιοχή μας είναι τέτοιες που ουδείς μπορεί να αποκλείσει την ανάδυση μιας νέας μεταναστευτικής κρίσης.
Αυτό που χωρίς υπερβολές αξίζει να συγκρατηθεί είναι ότι το 2020 ήταν n χρονιά της ευρωπαϊκής και διεθνούς αναγνώρισης της Ελλάδας ως σημαντικού παράγοντα και συνδιαμορφωτή εξελίξεων στα μεταναστευτικά ζητήματα.
Το πετύχαμε έχοντας ως γνώμονα την αδιαπέραστη ασφάλεια των συνόρων μας μαζί με το σεβασμό στην ανθρώπινη ζωή και στα ανθρώπινα δικαιώματα.
Το πετύχαμε εφαρμόζοντας στην πράξη την αρχή της δημοκρατικής αυστηρότητας, που ήταν εξ αρχής η φιλοσοφία και η πυξίδα της πολιτικής μας.